Sprzedaż bezpośrednia i Rolniczy Handel Detaliczny to mechanizmy ułatwiające rolnikom zbywanie produktów wytworzonych w gospodarstwach rolnych. Ustawa dot. Rolniczego Handlu Detalicznego powstała 1 stycznia 2017 roku. Zawarte w niej przepisy ułatwiły rolnikom sprzedaż żywności wytworzonej we własnym gospodarstwie. Z produktów, które pochodzą z własnej uprawy (owoce, warzywa, zioła) bądź chowu (mleko, jaja) rolnicy mogą wytwarzać szynki, kiełbasy, pasztety, śmietanę, masło, ser, chleby, miody, dżemy, soki, przetwory z owoców i warzyw, pierogi, itp. i sprzedawać je odbiorcom końcowym we własnym gospodarstwie lub w miejscach przeznaczonych do prowadzenia handlu.

Rolniczy Handel Detaliczny.

Pojęcie „rolniczy handel detaliczny” jest dużo szersze od „sprzedaży bezpośredniej”, dotyczy bowiem każdego rodzaju żywności, tj. pochodzenia zwierzęcego i niezwierzęcego, nieprzetworzonej i przetworzonej. Rolniczy handel detaliczny uwzględnia produkcję oraz przetwarzanie żywności, np. produkcja serów, masła, jogurtów, wędlin, wędzonych ryb, dżemów, marynat, pieczywa i jej sprzedaż wyłącznie konsumentom końcowym, np. w gospodarstwie lub na targu. Przetwarzanie i produkcja żywności nie jest możliwa w przypadku sprzedaży bezpośredniej.

Od 1 stycznia 2019 r. obowiązują nowe regulacje prawne, opracowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wprowadzają one znaczące ułatwienia w produkcji i sprzedaży żywności przez rolników. Nowe przepisy dają rolnikom możliwość sprzedaży żywności wytworzonej w ramach rolniczego handlu detalicznego do zakładów prowadzących handel detaliczny. Są to sklepy, restauracje czy stołówki. Dodatkowo wprowadzono zachęty podatkowe dla producentów rolnych przetwarzających i sprzedających produkty rolne.

Rolnicy posiadający gospodarstwa rodzinne mogą prowadzić działalność w ramach RHD po spełnieniu ustalonych w ustawie warunków. Aby rozpocząć wystarczy zarejestrować działalność. W przypadku gdy przedmiotem handlu są produkty pochodzenia zwierzęcego lub żywność zawierająca jednocześnie środki pochodzenia zwierzęcego i niezwierzęcego, działalność należy zarejestrować u powiatowego lekarza weterynarii. Żywność pochodzenia niezwierzęcego rejestruje się u państwowego powiatowego inspektora sanitarnego.

Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia sprzedaży żywności przez rolników do sklepów i restauracji daje możliwość skorzystania ze zwolnienia podatkowego przez podmioty (np. prowadzące rolniczy handel detaliczny) prowadzące produkcję i sprzedaż przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, o ile podmioty te korzystałyby w procesie produkcji z własnego surowca (wymagany jest co najmniej 50% udział własnego surowca w produkcie) oraz nie zatrudniały pracowników. Limit przychodów zwolnionych z podatku dochodowego od osób fizycznych to 40 tys. zł. a po jego przekroczeniu podatek dochodowy wynosi 2%.

W obowiązującej od 1 stycznia 2019 roku ustawie przyjęto nową definicję rolniczego handlu detalicznego, która brzmi:
Handel detaliczny w rozumieniu art. 3 ust. 7 rozporządzenia nr 178/2002, polegający na produkcji żywności pochodzącej w całości lub części z własnej uprawy, hodowli lub chowu podmiotu działającego na rynku spożywczym i zbywaniu takiej żywności:

• konsumentowi finalnemu, o którym mowa w art. 3 ust. 18 rozporządzenia nr 178/2002, lub
• do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta finalnego.

Dodatkowo w ustawie dodano zapis: „Zbywanie żywności w ramach Rolniczego Handlu Detalicznego do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta finalnego odbywa się, jeżeli zakłady te są zlokalizowane na obszarze województwa, w którym ma miejsce prowadzenie produkcji tej żywności w ramach rolniczego handlu detalicznego, lub na obszarach powiatów lub miast stanowiących siedzibę wojewody lub sejmiku województwa, sąsiadujących z tym województwem”.

Oznacza to, że podmioty prowadzące Rolniczy Handel Detaliczny zyskały szerszy zakres odbiorców na rzecz zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczaniem dla konsumenta finalnego, w tym sklepów, restauracji, stołówek i innych placówek o podobnej charakterystyce, zlokalizowanych na ograniczonym obszarze. Obejmuje on województwo, w którym ma miejsce prowadzenie produkcji żywności w ramach Rolniczego Handlu Detalicznego oraz powiatów lub miast stanowiących siedzibę wojewody lub sejmiku województwa, sąsiadujących z tym województwem.

Podstawowe wymagania dla rolniczego handlu detalicznego z zakresu bezpieczeństwa żywności są następujące:

1. produkcja i zbywanie żywności nie może stanowić zagrożenia dla bezpieczeństwa żywności i wpływać niekorzystnie na zdrowie publiczne;
2. obowiązują wymagania określone w rozporządzeniu nr 178/2002 i rozporządzeniu nr 852/2004 oraz w przepisach wydanych w trybie tego rozporządzenia, a także w ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz ustawie o produktach pochodzenia zwierzęcego, w tym ww. rozporządzenie w sprawie maksymalnej ilości żywności zbywanej w ramach rolniczego handlu detalicznego oraz zakresu i sposobu jej dokumentowania;
3. obowiązek dokumentowania ilości zbywanej żywności;
4. nakaz oznakowania miejsca zbywania żywności konsumentowi finalnemu przez podmiot prowadzący Rolniczy Handel Detaliczny, w tym przez pośrednika (nie dotyczy miejsc zbywania żywności zlokalizowanych w ww. zakładach prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta finalnego);
5. zakaz wykorzystywania do produkcji mięsa zwierząt gospodarskich kopytnych pozyskanego z uboju dokonanego poza rzeźnią zatwierdzoną przez powiatowego lekarza weterynarii (np. z uboju w celu produkcji mięsa na użytek własny);
6. brak konieczności sporządzania projektu technologicznego przez podmioty zamierzające prowadzić działalność w zakresie Rolniczego Handlu Detalicznego produktami pochodzenia zwierzęcego lub żywnością złożoną.

Miejsce, w którym rolnik prowadzi Rolniczy Handel Detaliczny powinno spełniać pewne wymagania. Musi ono być:

• czytelne i widoczne dla konsumenta;
• zawierać napis „Rolniczy Handel Detaliczny”;
• wskazywać dane obejmujące imię i nazwisko albo nazwę i siedzibę podmiotu prowadzącego, adres miejsca prowadzenia produkcji zbywanej żywności, weterynaryjny numer identyfikacyjny podmiotu prowadzącego Rolniczy Handel Detaliczny - w przypadku żywności pochodzenia zwierzęcego i żywności złożonej.

Sprzedaż bezpośrednia.

Sprzedaż bezpośrednia, w odróżnieniu od Rolniczego Handlu Detalicznego dotyczy wyłącznie nieprzetworzonych produktów pochodzenia zwierzęcego. Producent dokonuje bezpośrednich dostaw do konsumentów końcowych lub do lokalnych zakładów detalicznych bezpośrednio zaopatrujących konsumenta końcowego.

W sprzedaży bezpośredniej rolnicy mogą handlować wyłącznie produktami pochodzenia zwierzęcego. Produktami tymi są:

• tusze lub podroby drobiowe kur, kaczek, gęsi, indyków, przepiórek, perliczek (przy czym produkcja indyków w gospodarstwie nie może przekraczać 2500 sztuk indyków i 10 000 sztuk innego drobiu);
• tusze lub podroby zajęczaków, np. królików, nutrii (produkcja nie może przekroczyć 5000 sztuk rocznie);
• mleko surowe, siara lub surowa śmietana (do sprzedaży dopuszcza się mleko pozyskane od zwierząt gospodarskich, np. krów, kóz, owiec);
• jaja od drobiu lub ptaków bezgrzebieniowych (np. kur, przepiórek, strusi);
• produkty pszczele nieprzetworzone (tj. miód, pyłek pszczeli, pierzga, mleczko pszczele);
• tusze lub podroby zwierzyny łownej;
• produkty rybołówstwa;
• żywe ślimaki lądowe.

Sprzedaż bezpośredni prowadzona jest w miejscu produkcji, czyli w gospodarstwie rolnym, pasiece, ze statków, na targowiskach. Może być ona także dokonywana w formie dostaw do zakładów prowadzących handel detaliczny bezpośrednio zaopatrujący konsumenta końcowego. Są to np. sklepy, restauracje, stołówki.

Sprzedaż bezpośrednia może być prowadzona w województwie, w którym prowadzona jest produkcja i w województwach ościennych. Wyjątkiem jest sprzedaż podczas wystaw, festynów, targów lub kiermaszów.

Rolnicy, którzy prowadzą sprzedaż bezpośrednią zobowiązani są do prowadzenia dokumentacji, np. w postaci zeszytu, w którym odnotowuje się informacje dotyczące ilości sprzedanych produktów w danym tygodniu lub miesiącu, w zależności od rodzaju produktów. Dokumentacja musi być przechowywana przez rok następujący po roku, w którym została sporządzona.

Przed podjęciem sprzedaży bezpośredniej rolnik powinien zarejestrować działalność u powiatowego lekarza weterynarii. Polega to na uzyskaniu wpisu do prowadzonego przez niego rejestru zakładów oraz spełnienie wymagań obowiązujących przy jej prowadzeniu. Rolnik powinien również posiadać książeczkę sanepidowską.

Sprzedaż produktów spożywczych zarówno w jednej jak i drugiej formie bez rejestracji w wymienionych instytucjach jest nielegalna i grożą za to rolnikom kary grzywny.

Źródło: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi